Historia Zalasowej - Galeria Zalasowa

Wieś na Pogórzu Karpackim, na obszarze Pogórza Ciężkowickiego, nad potokiem Wątok, Dulcza i Zalasówka oraz ich dopływami. Od zachodu graniczy z Tuchowem i Karwodrzą (gmina Tarnów), od północy z Szynwałdem(gmina Skrzyszów), od wschodu z Wolą Lubecką i Zwiernikiem(gmina Pilzno), a od południa z Uniszową, Ryglicami i Joninami.

Źródła historyczne podają kilka brzmień i różnych pisowni nazwy wsi: Zalaschowa, Zalassow, Zalassowa, Zalyassowa, Zalyaszowa i Zalyessowa. Nazwa wsi „Zalasowa” oznaczała osadę położoną „za lasem„, co określałoby miejsce jej lokacji w terenie.

Można się domyślać, że Zalasowa istniała już przed 1378 r., o czym może świadczyć fakt, że Rafał, młodszy syn Spicymira z Tarnowa około 1362 r. kupił za 300 grzywien i za pół łana w Rzędzinie od Michała z Kielanowic część Zalasowej. Zalasowa jest miejscowością lokowaną w 1 poł. XIV na prawie polskim. W 2 poł. XIV wieku przeniesiona została na prawo niemieckie. W 1378 r. po śmierci Spytka z Tarnowa, Zalasową obejmuje Jan z Tarnowskich, który w swoich rękach jednoczy wszystkie dobra rodzicielskie. W roku 1508 Zalasowa miała sołtysa, był nim Śluzowski. Osią układu osadniczego był ciek wodny potoku Zalasówka, wzdłuż którego poprowadzona została główna droga z Szynwałdu – na północy, do Ryglic – na południu. Wieś przybrała kształt łańcuchówki. Po przeniesieniu wsi na prawo niemieckie, grunty podzielono na łany. W centrum wsi znajduje się zespół kościelno-plebański z kościołem parafialnym p.w. Św. Jana Ewangelisty, a powyżej niego na wzniesieniu terenu znajduje się cmentarz rzymskokatolicki. Wśród pól i zagajników na przysiółku Podlesie usytuowany jest cmentarz wojenny z I wojny światowej założony w 1914 r.

Kalendarium wsi Zalasowa
1 poł. XIV w. – domniemana lokacja wsi na prawie polskim. Pierwszym właścicielem był prawdopodobnie Michał z Kielanowic, który być może otrzymał wieś od Władysława Łokietka za zasługi rycerskie.
1362 – pierwsza znana wzmianka o Zalasowej w ziemi sandomierskiej – Rafał z Tarnowa kupuje od Michała z Kielanowic część wsi, co potwierdza Kazimierz Wielki
2 poł. XIV w. – w nieznanym czasie i okolicznościach miejscowość przechodzi na własność Leliwitów Tarnowskich, którzy przenoszą ją na prawo niemieckie. Domniemane powstanie kościoła i parafii uposażonej najprawdopodobniej przez właścicieli wsi.
1416 – pierwsza wzmianka o kościele i parafii Zalasowa w dekanacie tarnowskim w diecezji krakowskiej, należącej do didtrictus Tarnoviensis
1448 – wieś w posiadaniu Tarnowskich
1451 – w źródłach wymieniony Stanisław Myczalkowicz (kmieć de Zalyassowa)
1456 – wymieniony sołtys Jarosław Śluzowski (Jarosław de Sluzow sołtys se Zalaschowa). Dziedziczne sołectwo utrzymuje się do poł. XVI w. Kodeks dyplomatyczny Małopolski potwierdza, że w 1508 r. w Zalasowej sołtysem jest Bernard Śluzowski (Bernath Sluszowsky)
1536 – sołtys posiada 2 karczmy, 2 łany gruntu, młyn i otrzymuje szósty denar z czynszu pańskiego. We wsi jest 65 kmieci gospodarzących na 31 łanach.
1539 – w miejscowości istnieje szkoła parafialna
1570 – po śmierci Zofii Tarnowskiej dobra tarnowskie (wraz z Zalasową) przechodzą na własność jej męża księcia Konstantego Ostrogskiego
1581 – we wsi jest 70 kmieci gospodarujących na 33 łanach, 9 zagrodników na ogrodach, 36 komorników z bydłem, 0 komorników bez bydła, 9 rzemieślników. Pracowały 2 młyny o jednym kole każdy.
1593 – Zalasowa traci prawa parafii. W jej miejsce tworzy się „wikarię wieczystą” należącą do kolegium wikariuszy tarnowskich
1596 – szkołą kieruje Stanisław z Bochni. Gromada buduje nauczycielowi nowy dom.
XVI w. – miejscowość w ziemi sandomierskiej, w powiecie pilzneńskim. Kmiecie gospodarzą na 31 łanach. We wsi działają: 3 karczmy, 2 młyny wodne przy których pracują piły tartaczne. Sołtys (Śluzowski) posiada 2 łany gruntu, 2 karczmy i młyn.
1603 – Ostrogscy dzielą dobra tarnowskie na swoją część rodową, tzw. „książęcą” i część nazywaną od 1621 „Zamoyską” ( od nazwiska dziedzica Jana Zamoyskiego) do którego należy Zalasowa
1659 – zakończenie trwającego od 1545 sporu o granice pomiędzy Zalasową należącą do tarnowskich, a Tuchowem, należącym do dóbr opactwa tynieckiego. Ustalone wtedy granice pomiędzy miejscowościami utrzymały się do dnia dzisiejszego.
1665 – w Zalasowej istnieje szpital wiejski (przytułek dla ubogich)
1742 – właścicielami całych dóbr tarnowskich (wraz z Zalasową) zostaje Paweł Sanguszko, a później jego spadkobiercy
1776 – wieś w cyrkule Pilzno i dekanacie tarnowksim. Liczy 850 mieszkańców
1784 – parafia w dekanacie pilzneńskim
1785 – potwierdzone istnienie drewnianego kościoła p.w. Św. J.Ewangelisty
1786 – parafia w diecezji tarnowskiej i w dekanacie Pilzno.
1791 – odzyskanie pełnych praw parafialnych i patronatu szlacheckiego (miejscowość posiadała go od 1594)
1807-26 – parafia w diecezji tynieckiej i dekanacie Pilzno
1809 – książe Hieronim Sanguszko odnawia kościół
1814 – pole plebańskie zajmuje 59 morgów gruntu
1830 – zamknięcie kościoła częściowo zniszczonego w czasie burzy śnieżnej. Nabożeństwa przeniesiono do kaplicy „Pod Lipami”. Parafia liczy 1 956 katolików. Na jej terenie zamieszkuje 38 Żydów.
1840 – wybudowanie nowej, drewnianej kaplicy z materiału po starym kościele
1842 – dzierżawcą Zalasowej jest mjr Leon Czechowski, oficer Wojska Polskiego z Królestwa Kongresowego
1843 – księżna Elżbieta Sanguszko-Lubomirska wynajmuje dom we wsi i przeznacza go na szkołę
1844-50 – budowa nowego, murowanego kościoła p.w. Św. Jana Ewangelisty. W znacznym stopniu fundowanego przez kolatora księcia Władysława Sanguszkę i częściowo przez parafian (konsekracja 1859)
1846 – chłopi z Zalasowej biorą udział w rabacji
1848 – w czasie epidemii cholery umierają 133 osoby. Założenie cmentarza „cholerycznego”
1851 – budowa plebańskich budynków gospodarczych
1853 – na cholerę umierają 142 osoby
1855 – założenie szkoły ludowej
1857-67 – budowa murowanej plebanii
2 ćw.XIX w. – Jezuici prowadzą we wsi stację misyjną
1860 – folwark księcia Eustachego Sanguszki liczy 483 ha. Część ziemi jest wydzierżawiona.
1868 – do probostwa należy 78 morgów 505 sążni gruntu. Cmentarz przy kościele zajmuje 137 sążni.
1880 – Zalasowa liczy 1 832 mieszkańców. Właścicielem jest Eustachy Sanguszko
1889 – wybudowanie nowej szkoły
1891 – powstanie kółka rolniczego
ok.1895 – wieś liczy 320 domów i 1.832 mieszkańców ( 894 mężczyzn, 938 kobiet). 1 811 osób jest wyznania rzymskokatolickiego, izraelitów jest 21
ok.1895 – przysiółki: Podlesie (42 domy), Pola (13 domów), Wolniki (26 domów), Wymyśle (22 domy). Posiadłość tabularna ks. Sanguszki zajmuje 873 mórg gruntu, w tym 550 mórg lasu. Do gromady należy 2 427 mórg roli, 370 mórg łąk i ogrodów, 303 morgi pastwisk i 553 mórg lasu
koniec XIX w. – Zalasowa ma 1 304 mieszkańców
1903 – powstała „Kasa Stefczyka”, założycielem był proboszcz ks. Michał Owsianka. Zakończyła swoją działalność w 1935 r. po wykryciu budżetowego deficytu
1904 – spadek po zmarłym księciu Eustachym Sanguszko obejmuje: 45 ha 57 a 27 m² gruntów. Ostatnim właścicielem dóbr Tarnowskich i Zalasowej, na podstawie dekretu dziedzictwa z dnia 13 marca 1906 r. zostaje małoletni Roman Sanguszko ( w jego imieniu występuje matka Konstancja). Probostwo posiada 36 ha 77 a 77 m² gruntu
1914 – założenie samodzielnego cmentarza wojennego w przysiółku Podlesie o pow. 421 m².
1934 – parafia w diecezji tarnowskiej i dekanacie Tuchów
1935 – początki istnienia Kółka Rolniczego
lata 30-te XX w. – szkoła mieści się w dwóch budynkach: gminnym i parafialnym
1938-41 – budowa nowej, murowanej szkoły
18 stycznia 1945 r. – wojska niemieckie opuściły Zalasową
1945 – do probostwa należy 43 ha 78 a 54 m² gruntów
1949 – elektryfikacja wsi
1950 – oddanie do użytku nowej szkoły
1955 – powstało Koło Gospodyń Wiejskich
od 1962 – działał Związek Młodzieży Wiejskiej
06.1975 – Zalasowa w woj. tarnowskim i gminie Ryglice
1979-83 – rozbudowa( dobudowa kaplic) i remont kościoła z inicjatywy proboszcza ks. Andrzeja Muchy
lata 90-te XX w. – telefonizacja, gazyfikacja
1997 – budowa nowej plebanii
1998/99 – kanalizacja
01.01.1999 – likwidacja województwa tarnowskiego. Zalasowa w województwie małopolskim, powiecie tarnowskim i gminie Ryglice. Od czasu swojego powstania wieś jest samodzielną parafia p.w. Św. Jana Ewangelisty

źródło: History of Ryglice by Polski Atlas Gospordarczy sp. z.o.o., 30 January 2004.